मावळ : संपूर्णपणे महिलांनी चालविलेला महाराष्ट्रातील पहिला दुग्ध व्यवसाय पुणे जिह्यातील मावळ तालुक्यात सुरू झाला आहे. टाटा पॉवरच्या सहकार्याने येथील महिलांनी मावळ डेअरी फार्मर सर्व्हिसेस प्रोड्युसर कंपनी स्थापन केली असून, याद्वारे सर्वसामान्य शेतकरी ते कृषी उद्योजिका असा मोठा टप्पा या महिलांनी पार केला आहे.
नुकतेच या कंपनीचे उद्घाटन मावळचे खासदार श्रीरंग बारणे, आमदार सुनील शेळके आणि टाटा पॉवरचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी व व्यवस्थापकीय संचालक प्रवीर सिन्हा यांच्या हस्ते झाले.
‘महिलांचे आर्थिक आणि सामाजिक सक्षमीकरण करण्याच्या उद्देशाने टाटा पॉवरने २०१५ मध्ये येथे स्थापन झालेल्या डेअरी प्रकल्पाचे पुनरुज्जीवन केले असून, त्याची संपूर्ण सूत्रे महिलांच्या हाती देण्यात आली आहेत. दोन वर्षांपूर्वी ३३४ सदस्य असलेल्या या डेअरीची सदस्यसंख्या आता १२०० वर जाऊन पोहोचली आहे. या प्रकल्पाने १५ आधुनिक सुसज्जित दूध संकलन केंद्रे विकसित केली असून, त्यामध्ये २६ गावांना समाविष्ट करून घेण्यात आले आहे. सध्या या प्रकल्पात विविध गावांमधून जवळपास सहा हजार लिटर दूध दर दिवशी जमा केले जाते. आता या कंपनीतर्फे पुणे, मुंबई येथे दुधपुरवठा करणे तसेच पनीर, क्रीम इत्यादी दुग्धजन्य उत्पादनांचे वितरण वाढवण्यावर भर देण्यात येणार आहे. ‘क्रेयो’ या नावाने ही उत्पादने ऑनलाइन उपलब्ध करण्यात येणार आहेत,’ अशी माहिती प्रवीर सिन्हा यांनी दिली.
ते पुढे म्हणाले, ‘स्थानिकांना स्वयंपूर्ण होण्यात मदत करण्यासाठी टाटा पॉवरतर्फे केल्या जात असलेल्या प्रयत्नांमधून हा मावळ डेअरी प्रकल्प उभा राहिला आहे. या यशाचे संपूर्ण श्रेय स्थानिक महिलांना जाते. त्यांनी आपले भवितव्य उज्ज्वल करण्यासाठी सहकाराचा मार्ग निवडला आणि आज त्या स्वतः स्वयंपूर्णतेचे आदर्श उदाहरण बनल्या आहेत. मावळचे शेतकरी आणि टाटा पॉवरची शाश्वत उद्धिष्टांप्रतीची वचनबद्धता यांच्यातीला दुवा बनल्याबद्दल मी आमचे सहयोगी एएलसी इंडिया यांचे आभार मानतो.’
टाटा पॉवरचे हायड्रोज विभागाचे प्रमुख अश्विन पाटील म्हणाले, ‘आजवर भारतात दुग्ध उद्योगात पुरुषांचे वर्चस्व राहिले आहे. आता यामध्ये प्रगतिशील परिवर्तन घडून येत आहे. या व्यवसायात महिलांची भूमिका गुरांची काळजी घेणे, त्यांना चारा, पाणी देणे, दूध काढणे इतपतच मर्यादित होती; पण आता त्यांचे कार्यक्षेत्र विस्तारत असल्यामुळे दुग्ध सहकाराची चळवळ अधिक मजबूत झाली आहे.’
ते पुढे म्हणाले, ‘ग्रामीण महिलांच्या सक्षमीकरणासाठी त्यांना प्रकल्पाच्या संपूर्ण संचालन व व्यवस्थापनाचा मंच उपलब्ध करवून देण्यासाठी आम्ही हा प्रकल्प सुरु केला आहे. महिला दुग्ध शेतकऱ्यांना प्रोत्साहन देण्यासाठी टाटा पॉवरने दुग्ध व्यवसायाचे प्रशिक्षण कार्यक्रम, तसेच शुद्ध दूध उत्पादन आणि पशु व्यवस्थापन याची ओळख करून देणारे प्रशिक्षण आयोजित केले. दूध संकलनात वाढ व्हावी आणि डेअरीमध्ये नवनवीन सदस्य सामील व्हावेत यासाठी टाटा पॉवरतर्फे आजूबाजूच्या भागांमध्ये सर्वेक्षण करून मावळ भागातील लोकांच्या नेमक्या गरजा समजून घेतल्या जात आहेत. प्रकल्प सुरळीतपणे चालावा, यासाठी १५ नवीन गावांना यामध्ये समाविष्ट करवून घेण्यात आले आहे. गेल्या चार वर्षात ३००० शेतकरी कुटुंबांचा समावेश असलेल्या पशुपालन व्यवसायातील स्थानिकांना इतर पूरक सेवादेखील पुरविण्यात आल्या आहेत.’
