सदाहरित जंगलांत सर्वाधिक उंच झाडांपैकी एक, साधारण 120 फुटांच्या आसपास. सह्याद्रीतील सध्या अति दुर्मिळ प्रकारात असलेला हा वृक्ष. पिंगुळीला दोन वर्षांपूर्वी लावलेले हे झाड छान 6 फूट उंचीचे झाले. आठवड्यातून दोन वेळा पाणी, मुळाजवळ फूटभर पालापाचोळ्याचा थर आणि थोडी सावली जिथे 2 - 3 तास ऊन येईल अशा ठिकाणी या झाडाची वाढ छान दिसतेय. भरपूर उन्हात हे झाड व्यवस्थित वाढत नसल्याचे मी पाहिले आहे.
झाडांच्या देखील काही ठराविक जागा असाव्यात. विशेषतः असे सदाहरित वृक्ष लावताना झाडांशी संवाद करून, त्याच्या आवडीची जागा समजून घेऊन रोप लावल्यास झाडे झर झर वाढतात. यात अतिरंजकता नाही. हा संवाद म्हणजे केवळ शब्दांचे बोलणे नसून, झाड समजून घेण्याची प्रक्रिया आहे. या प्रक्रियेत झाडाची मूळ वाढ, त्याच्या गरजा, माती, पाणी, सहवृक्ष, सूक्ष्मजीव व इतर मित्रपरिवार, पालापाचोळा वगैरे अनेक मुद्दे असतात. आपली सोबत आणि काळजी देखील तितकीच महत्वाची.
'मत्स्यरक्ती' रंगसंगतीची पालवी फुटू लागली की या झाडांकडे बघत रहावं. अत्यंत मनोहारी व तितक्याच बहुपयोगी या वृक्षाची फळे हॉर्नबिल पक्षी देखील आवडीने खातातात. या वृक्षात नर मादी झाडेच वेगळी वेगळी असतात. त्यामुळे भविष्यात फळे किंवा बिया हव्या असतील तर एक झाड लावून चालणारे नाही!
- मिलिंद पाटील